Overdenking ds. Van der Wel zondag 14 maart

Preek n.a.v. Mat 5 en de naakten kleden.

 

Gemeente van Jezus Christus,

Naakten kleden

is iemand zijn identiteit

en waardigheid geven.

(Manu Verhulst)

Deze woorden dichtte de priester Manu Verhulst bij dit schilderij van Pat de Vylder uit zijn reeks over de zeven werken van barmhartigheid. We zien een naakte man, kwetsbaar en mager staat hij daar, vol schaamte. Hij lijkt te willen verdwijnen uit ons blikveld. Naast hem een groene figuur, een engel misschien, een mens, die hem liefdevol een wit kleed omhangt. Wie de man is vertelt het schilderij niet, net zo min als wie de helpende hand biedt

Naakten kleden lijkt me nog iets heel anders dan je oude kleding weggeven aan iemand die het minder heeft dan jij, hoe goed dat natuurlijk ook kan zijn. Het gaat niet om iemand zo snel mogelijk te voorzien van nieuwe kleding, of een passende outfit aan te meten. Kleding zegt  iets over wie je bent, wat je wil uitstralen, iets over je plek in de samenleving. Kleding beschermt en omhult je, geeft je aanzien. We vinden het belangrijk om er mooi, eigenzinnig of bijzonder uit te zien. In sommige levensfases wil je er vooral net zo uitzien als je vrienden. Draag je het liefst een bepaald merk spijkerbroek en loop je op dezelfde sneakers.

Naakten kleden heeft, volgens mij, eerder te maken met het omhullen van kwetsbare mensen met de warme mantel van de liefde. Niet om iemand onzichtbaar te maken, maar juist om die ander tot zijn of haar recht te laten komen.  Naakten kleden gaat over iemand zijn waardigheid geven, zijn naam en identiteit schenken.

Ik moest bij dit werk van barmhartigheid denken aan de serie Klassen die een tijd geleden op tv was. De serie liet kinderen zien op diverse Amsterdamse scholen en maakte ons haarscherp duidelijk dat het er nogal van afhangt waar je wieg staat en hoeveel invloed die plaats heeft voor je toekomst. De documentaire toonde bovenal betrokken mensen en veerkrachtige jongeren. Eén meisje heeft grote indruk op mij gemaakt. Ze heette Anyssa, was slim en verbaal goed toegerust, ze woonde bij haar grootouders en leefde van de voedsel- en kledingbank. En er was een juf die naar haar omzag, die haar net dat onsje meer gaf dan van haar kon worden verwacht. Al zat alles Anyssa tegen, ik kreeg bewondering voor dit taaie kind dat dapper en hartelijk bleef zorgen voor de mensen om haar heen en tegelijkertijd haar eigen spoor probeerde te trekken. Wat had ik haar graag een makkelijkere start in het leven gegund, maar wat was het goed, een juf, een oma en opa, die van haar hielden en ondanks alle beperkingen haar een toekomst wilde geven. Wat was dit kind krachtig en waardig in haar kleren van de kledingbank. Was zij degene die gekleed moest worden of de engel?

We lazen vanmorgen uit Exodus en de bergrede. Praktische aanwijzingen van hoe we kunnen leven en hoe we dit werk van barmhartigheid gestalte zouden kunnen geven. Het mooie van deze aanwijzingen is dat ze net even verder gaan dan gemiddeld. We worden uitgenodigd een stapje meer te zetten dan er van je kan worden verwacht. Om die ander in zijn of haar waarde te laten en volhardend het goede te doen, ook als je daar zelf minder van lijkt te worden. Is dat een naïeve levenshouding? Of zou het deze wereld fundamenteel kunnen veranderen?

Ik begrijp heel goed dat je niet zomaar geld leent aan de eerste de beste die bij je aanbelt en dat banken goed kijken of je kredietwaardig bent. Maar wat als je boodschappen krijgt van je ouders terwijl je leeft van een bijstandsuitkering? Ben je dan opeens een fraudeur geworden?

Ik begrijp dat als je asiel zoekt in ons land, er aan je wordt gevraagd waarom je dat doet. Maar wat als je nu geen paspoort meer hebt en je komt uit een land waar je naam er niet meer toe doet? Wat als je tot op het bot bent uitgekleed onderweg door mensenhandelaren en je gewoon een leven wil voor jezelf en je kinderen?

Ik begrijp dat je ontzettend boos bent als iemand je diep heeft geraakt en je het liefst nog veel harder zou willen uithalen, maar of dat het verschil maakt? Misschien voelt het fijn om de ander met gelijke munt terug te betalen, maar of je daar nu gelukkiger van wordt?

Ik begrijp dat het moeilijk is om kwetsbaar te zijn en je blootgesteld te voelen aan spot en hoon. Dat je dan het liefst een grote dikke trui, een joggingbroek en een dekentje wil om je in te verbergen.

Er is iets vreemds aan de hand met naaktheid in de bijbel. In het scheppingsverhaal loopt de eerste mens zonder schaamte rond. Hij voelt zich in zijn blootje volstrekt vrij tegenover zijn naaste. Onbevangen en zonder schroom leven ze met elkaar. Pas wanneer zij van de boom van de kennis van goed en kwaad hebben gegeten, zien ze van elkaar dat ze naakt zijn en raken ze vervreemd van elkaar. Het meest ontroerende vind ik dan vervolgens dat God zelf kleding voor ze maakt en hen beschermt en koestert en zo een toekomst gunt.

In alle tonen klinkt het voortdurend in de schriften: kwetsbare en arme mensen moeten beschermd worden. Daarom mag je iemands mantel voor de nacht niet afpakken omdat die mantel voor armen ook tegelijkertijd hun deken is waarmee ze zich beschermen in de koude nacht. Je kunt honderd keer in je recht staan en die mantel als onderpand mogen hebben, maar als de nacht valt zorg je dat de ander beschermd is.

Naakt word je geboren en uiteindelijk sterf je ook naakt. Van Jezus wordt verteld dat ze zijn kleren afnemen voor hij gekruisigd wordt. Volstrekt weerloos hangt hij daar, niets en niemand is er om hem te beschermen. Ik vind dat zo’n eenzaam en pijnlijk beeld. Hij lijkt zowaar op de man die Vylder schildert. Waar is God? Waarom slaat hij geen mantel van liefde om deze mens heen? Of is het misschien nog heel anders, zien we hier wie God is, in alle weerloosheid en kwetsbaarheid nabij tot het bittere eind? Dicht bij al die mensen die op wat voor plek dan ook kwetsbaar, weerloos en eenzaam zijn? En is dat beeld een oproep voor ons om die kwetsbare mens te kleden, te verwarmen, zijn waardigheid terug te geven, een mantel van liefde om te slaan?

De naakten kleden…is Anyssa een kans geven in het onderwijs, is haar noemen bij haar naam, haar kracht en waardigheid zien en versterken.

De naakten kleden… is de vluchteling noemen bij zijn naam. Hem de kans geven een waardig leven te leiden.

De naakten kleden…is de angstige vrouw onder het dekentje op de bank uitnodigen voor de thee en luisteren naar haar verhaal. Waarom verberg je je zo?

De naakten kleden…is dat mooie pak dat je niet meer draagt inleveren bij dress4success om zo iemand met een minimuminkomen een representatief uiterlijk te geven bij die o zo belangrijke sollicitatie.

De naakten kleden, is je realiseren dat je een volgeling bent van de Messias, die weerloos en naakt een beroep op ons doet. Waar ben jij? Waar sta jij voor? Wil jij de mantel der liefde om mijn schouders leggen?

 

‘God, hoe graag zou ik weer komen’

Een gedicht van ds. A.F. Troost, te zingen op de wijs van psalm 42

 

God, hoe graag zou ik weer komen

waar uw kerk één lofzang is –

nu nog ver, om van te dromen,

harten boordevol gemis.

Ooit was alles zo gewoon:

fluitspel, paaskaars, orgeltoon,

stemmen, stilte, al die mensen –

kan men zich iets mooiers wensen?

 

God, hoe graag zou ik weer zingen

juist nu ik niet zingen mag!

Waar, waar zijn nu al die dingen

die ik liefhad, zó graag zag:

bidden, danken in uw huis

aan uw tafel, rond het kruis

zwijgen, spreken, lachen, huilen –

bij U rusten, bij U schuilen…

 

God, hoe graag… Laat ons weer komen

dit of anders volgend jaar,

laat ons bloeien als de bomen –

onze dromen, maak ze waar!

Laat ons weer vol vreugde zien,

wie weet binnenkort misschien,

wat wij nu zo vurig hopen:

wagenwijd uw deuren open

 

Deze tekst van Ds. Troost spreekt mij aan. Bijna het hele jaar rond zijn we nu en net als vorig jaar op weg naar Pasen. We zitten nog steeds in een lockdown en we ervaren wat het betekent om niet samen te kunnen komen, om niet te zingen in onze kerken. Soms zijn er voorzangers in mijn kerk, want in mijn eentje achter de computer zing ik soms mee, maar meestal kijk ik toe en lees de woorden mee. Misschien is dit wel mijn vasten. Net als u/ jullie mis ik het samen komen en het samen vieren in onze kerk. Ik ben een mens van de ontmoetingen en ook van het gezamenlijk vieren. Gelukkig heb ik als geestelijk verzorger in De Blije Borgh tal van ontroerende ontmoetingen met ouderen, collega’s, zorgmedewerkers, waarin we soms ook gezamenlijk kunnen uitspreken dat die Ene erbij is en ons niet in de steek laat. We zetten samen de schouders eronder. Ook toen er zo’n grote corona uitbraak was in het verpleeghuis. Ik werk dus niet thuis dag in dag uit, zoals vele anderen, want als geestelijk verzorger behoor ik tot de vitale beroepen en heb ik inmiddels de twee vaccins ontvangen. Maar vele mensen moeten wachten op dat vaccin. Dat wachten duurt voor u en jullie wellicht te lang. Want ook de jongeren snakken naar ontmoetingen met elkaar. Toch hoop ik met u dat er weer een tijd komt dat we elkaar kunnen ontmoeten en  dat we met Pasen uit volle borst kunnen zingen:  U zij de glorie, opgestane Heer, U zij de victorie nu en immer meer. Uit een blinkend stromen daalde d’engel af, heeft de steen genomen van ‘t verwonnen graf.

Ik wens u nog een goede 40 dagen tijd toe.

 

 

Overdenking ds. Van der Wel zondag 28 februari

Preek n.a.v. Johannes 4

Gemeente van Jezus Christus,

Wat een prachtig hongerdoek maakte Sokey Edorh uit Togo in 2011. Als je goed kijkt leeft Afrika op voor je ogen. Hoewel de kunstenaar de rafelranden van de samenleving laat zien in de sloppenwijken, zien we vooral hoe mensen in moeilijke omstandigheden het leven delen, liefhebben en elkaar het goede doen. Afrika is niet alleen het continent van armoede en ellende, van onderdrukking en slecht bestuur. Er is ook een ander Afrika: een Afrika van ondernemende mensen, van sterke vrouwen, van hulpvaardigheid en saamhorigheid. Een Afrika waar God aanwezig is. En midden in het tafereel zien we die krachtige vrouw die met haar watervoorraad bijna van het doek lijkt af te lopen. Ze gaat ons zomaar voor en lijkt ons uit te nodigen mee te gaan om de dorstigen te laven! Ik vond het zo mooi passen bij het werk van barmhartigheid dat vandaag in de aandacht staat. De dorstige te drinken geven! Deze krachtige vrouw, midden op het doek, recht onder de verbeelding van God, herinnert me aan de vrouw die Jezus ontmoet bij de bron.

Er vind een bijzondere ontmoeting plaats in het evangelie van Johannes. Jezus trekt door het land van de Samaritanen. Een gebied dat voor een vrome jood niet voor de hand ligt. Samaritanen hadden immers hun eigen plaats van aanbidding van de Eeuwige en werden als tweede-rangs-gelovigen beschouwd. En daar op het heetst van de dag treffen we Jezus aan bij de put. En hij heeft dorst. Slechts twee keer wordt vermeld dat Jezus dorst heeft, hier en later aan het kruis. Het mag ons alert maken. Midden op de dag komt de naamloze Samaritaanse om water te putten. Het is vreemd om dat te doen op het heetst van de dag. Ze is alleen. Waar zijn de andere vrouwen om haar te helpen? Waarom komt ze nu? Getrainde bijbellezers weten dat de put niet zelden een belangrijke ontmoetingsplek en zelfs een klein huwelijksbureau is in de bijbel. Eliëzer vond er Rebecca, Jacob trof er zijn geliefde Rachel en Mozes de dochter van de priester van Midjan. En hier treft Jezus de Samaritaanse.

De vrouw kent echter haar plek, als Jezus haar aanspreekt. Wat moet een joodse man van mij? Jezus antwoordt: als je wist wat God wil geven zou je vragen om levend water. De spraakverwarring lijkt compleet. Jij vraagt mij om water en opeens heb je het over water dat van God komt? Een gesprek ontspint zich tussen deze vreemde gesprekspartners. Ik zou u willen aanraden het verhaal later tot het eind uit te lezen, want het is prachtig.

Levend water. Water dat je dorst voorgoed lest. Dat maakt dat je nooit meer hoeft te putten. Wat is dat voor deze vrouw? Wat is dat voor ons? Heeft dat levend water te maken met gezien worden? Echt gezien? Bevrijd worden uit haar eenzaamheid? Geliefd zijn? Waar verlang je naar? Wat is voor u, voor jou, water in de woestijn?

Verschillende gedachten buitelen over elkaar heen.

Water in de woestijn, is onbevangen een ander tegemoet kunnen treden. Los van vooroordelen, los van de plicht om afstand te houden. Gewoon een ontmoeting in de bus of de trein, een spontaan gesprek in de rij van de supermarkt of ooit weer hier aan de koffie in De Open Hof.

Water in de woestijn zijn de sneeuwklokjes in de tuin en de eerste krokussen in de berm die vertellen dat het lente wordt. Is een prachtig lied op de radio dat je raakt. Of een schilderij waar je je ogen niet af kunt houden.

Water in de woestijn is je opgenomen weten in een lange traditie van mensen die een weg van geloof gingen en je verbonden weten met anderen in het nu en over de tijden heen. Vertrouwen dat ons leven gedragen wordt door Gods liefde en dat soms, even ervaren.

Maar bovenal is water in de woestijn, gezien worden, herkend, geliefd en op waarde geschat worden. Een mens te zijn die weet dat er van haar, van hem wordt gehouden. Dat je ergens thuishoort, thuiskomt, welkom bent. Dat iemand je in de ogen ziet en van je houdt, gewoon om wie je bent.

De Samaritaanse komt eenzaam naar de bron, blijkbaar is er niemand die haar nabij wil zijn.  Verderop in het verhaal blijkt dat de vrouw vijf mannen heeft gehad en haar zesde man behoort haar niet toe. En deze zevende man bij de bron? Wat wil hij van haar? Of heeft hij haar iets anders te bieden?

Jezus spreekt geen oordeel over haar uit. Hij ziet haar verlangen, haar pijn, haar onrust, haar eenzaamheid en haar dorst. Dan gebeurt er een klein wonder. Zij laat zich door hem raken. Zij laat haar dorst lessen. Hij is een profeet, een mens van God. Het water dat Jezus put uit een bron is levend water, zo anders dan het stilstaande regenwater van de put. Deze ontmoeting, met die ene die haar werkelijk zag,  geeft haar de levenskracht waarnaar ze verlangt. Zou hij niet de Messias zijn? Ze gaat op weg, ze laat haar kruik staan bij de put. Die heeft ze niet meer nodig. Deze bruid van Christus wordt een apostel, als ze de mensen om haar heen gaat vertellen over de ontmoeting  bij de put. Zo is de naamloze eenzame vrouw een leerling van Jezus geworden. En waar zij haar verhaal verteld worden mensen aangeraakt, gaan ze op zoek naar de bron die haar leven veranderde.

Zo deed ze mij denken aan de vrouw op het hongerdoek, ze straalt een bepaalde kracht uit, zoals ze haar watervoorraad meesleept. Mooi vind ik het hoe het water eruit klotst en op die manier weer anderen leven kan geven.

Levend water? Wat is dat vandaag voor ons? Hebben wij nog dorst, of heeft de overvloed waarin we leven dat verlangen teniet gedaan? Wat heb ik, wat heeft, u nodig aan levend water om het leven aan te kunnen, om gaande te blijven als de dagen warm zijn en het leven kaal en onbarmhartig is? Wat heb je nodig als de zon brandt, als de angst je naar de keel vliegt, als de eenzaamheid als een steen op je hart ligt, als je bang bent overspoeld te worden door verdriet.

Misschien niet meer dan dit: iemand die je ziet in al je kwetsbaarheid, in al je falen en je aanraakt.

Oosterhuis verwoordt het mooier dan ik het kan

Delf mijn gezicht op, maak mij mooi.

Wie mij ontmaskert zal mij vinden.

Ik heb gezichten, meer dan twee, ogen die tasten in de blinde,

harten aan angst ten prooi.

Delf mijn gezicht op maak mij mooi.

 

Delf mijn gezicht op, maak mij mooi.

Wie wordt ontmaskerd wordt gevonden

en zal zichzelf opnieuw verstaan en leven bloot en onomwonden,

aan niets en niemand meer ten prooi

Delf mijn gezicht op, maak mij mooi.[1]

 

Woorden die ik hoor uit de mond van de Samaritaanse en zie in de vrouw op het doek, woorden die als een gebed uit onze mond vandaag zouden kunnen klinken. Delf mijn gezicht op, zodat ik mezelf weer kan zien als een geliefd kind van de allerhoogste. Dat we elkaar mogen zien met zijn liefdevolle ogen en elkaars dorst zullen lessen, met woorden en gebaren die leven geven.

Amen.

[1] Liedboek, zingen en bidden in huis en kerk, 789.

De zeven snaren

Wie is er niet opgegroeid met de stripverhalen van Suske en Wiske. Verslonden heb ik ze in mijn jeugd. Heerlijk vond ik het als ik voor een verjaardag of als we op vakantie gingen een nieuw album kreeg. Ik vond het bijna net zo leuk als Asterix en  Obelix. In de voorbereiding voor de 40-dagen tijd werd ik door een bevriende kunsthistoricus, die ik vroeg om verbeeldingen over de zeven werken van barmhartigheid, gewezen op dit album. Hij noemde het verplichte literatuur en dat laat ik me uiteraard geen twee keer zeggen. Een kleine zoektocht op internet leverde een mooi tweedehands exemplaar op en fijn tijdje leesplezier.

Wat is het toch bijzonder dat deze werken van barmhartigheid zo diep in onze cultuur zijn verankerd, dat zij zelfs stof leveren voor een stripverhaal. De onbevangenheid waarmee het verhaal wordt verteld zette me aan het denken. Hoe onbevangen zijn wij in ons spreken over God en geloof? Durven wij nog zonder schroom te laten zien waar we voor staan? Natuurlijk wil niemand terug naar een tijd vol veroordeling van andersdenkenden en ik heb moeite met wie meent de waarheid in pacht te hebben. Maar het raakt me als mensen gewoon ontspannen vertellen dat ze gelovig zijn en dat het hen helpt het leven richting en zin te geven. Dat geloof in God en zijn barmhartigheid ons uitnodigt om barmhartig te leven.

Iets van de onbevangenheid van de ‘zeven snaren’ hoop ik met u te kunnen delen. Gewoon dat geloof goed doet, en richting geeft en inspireert!

En mocht u ‘de zeven snaren’ willen lenen, dan hoor ik het graag!

Ds. Antoinette van der Wel (dsavdwel@deopenhof-hia.nl en telefoon 06-10812631)